Za Obrenovac je rečeno da ima dugu prošlost, a kratku istoriju. Već dva veka on je ekonomski, administrativni i kulturni centar ovoga područja, ali je najpre nastao kao seosko naselje, uklješteno između Tamnave i Kolubare, pod prvobitnim imenom Palež. Tamo gde je sad, na levu obalu Tamnave premešten je posle konačnog oslobođenja od Turaka, nakon 1815. godine, pošto je stari, “turski” Palež porušen i zapaljen. Pisana istorija ga po tom imenu pominje tek od početka 18. veka, od pomenutog popisa stanovništva iz 1717. godine.

U to vreme, naseljavali su ga srpski zemljoradnici i turske zanatlije i trgovci. Za vreme austrijske vladavine, koja se na ovom prostoru zadržala do 1739. godine, postaje okružno mesto Okruga paleškog, koje je pod sobom imalo 73 sela. Tada je bio naseljen pretežno Nemcima, Mađarima i Jevrejima, koji su mu dali ime Cvajbriken, po dva mosta na dvema rekama koje su ga opasavale. Posle povratka Turaka, Palež je izgubio ulogu u administraciji.

Tek 1836. godine, novi, srpski Palež postaje sresko mesto Sreza posavskog, za sela sa leve obale Kolubare. Tada je već bio živa trgovačka i zanatlijska varoš, u njemu se otvaraju kafane i kafanski, javni život uzima sve veću prevagu nad dotadašnjim patrijarhalnim porodičnim životom.

Palež je 1824. godine zvanično dobio svoju osnovnu školu, zatim i crkvu, sagrađenu od materijala sa porušenog Dragutinovog manastira u Mislođinu, a 1843. dobija i poštu.

Izrazitu naklonost Knjazu Milošu, učvršćenu još tokom i posle Drugog srpskog ustanka, a od nekih čak i glavom plaćenu u potresima za vreme dinastičkih borbi i izgnanstva Knjaza, Paležani su krunisali molbom njemu lično, odmah po povratku na presto 1859. godine, da njihovu varoš prekrsti u Obrenovac. Molba je uslišena, a danas se datum ozvaničenja novog imena, 20. decembar (po novom kalendaru), slavi kao Dan Obrenovca.

Varoš do kraja veka postepeno dobija i druge ustanove i službe: Mesnu štedionicu, Obrenovačku zadrugu, prvog lekara, prvu apoteku, građansku školu, zabavište, Pevačko društvo, Društvo Crvenog krsta, Gimnastičko društvo, a 1899. i banju, koja će mu ubrzo proneti glas po celoj Srbiji!

Godine 1902. Obrenovac je dobio telefonsku centralu, a 1908. je u saobraćaj puštena pruga Zabrežje-Obrenovac-Valjevo. Sve to je znatno pospešilo razvoj zanatstva i trgovine, a grad postaje poznat kao žitarski i trgovački centar. Prosperitet je nastavljen posle Prvog svetskog rata. Prva gimnazija otvorena je 1922., a sve je vidljiviji zamah industrijalizacije – uz staru industriju cigle i crepa, tu su parni mlinovi i strugare. Električna centrala i osvetljenje stižu 1928., kada je svečano otvorena i nova pruga Obrenovac – Beograd.

Drugi svetski rat je ne samo prekinuo i okrunio ovaj uzlet Obrenovca i njegove privrede, nego je njegovim okončanjem pokrenuo razvojne tokove u sasvim drugim pravcima i na drugačijim principima, što je sliku stare varoši zauvek poslalo u istoriju.

Obrenovac polako stiče lik modernog grada, iako je njegov razvoj u velikoj meri bivao stihijski, kao i gotovo svih gradova u našoj zemlji. Zato je razvoj komunalne infrastrukture u gradu neprekidna trka u kojoj se ona brzo širi, ali nikad dovoljno da stigne u svaku privrednu ili “zonu stanovanja”. Ali stiže polako. A Obrenovac se može pohvaliti i odličnim sistemom daljinskog grejanja, koji toplom vodom iz Termoelektrana zagreva gotovo sve stanove i poslovni prostor u gradskom području. I to čini vrlo izdašno, a ni njegov razvoj i širenje još nisu dosegli svoje granice.

Obrenovac je izgubio prugu, tačnije, javnu železnicu elektrana, posle 60 godina rada “zamenila” je industrijska pruga za transport uglja do Termoelektrana “Nikola Tesla”, ali je u međuvremenu raširena gusta mreža puteva. U gradu je više od 100 ulica dužine oko 30 kilometara, njime prolazi 29 kilometara magistralnih, 74 kilometra regionalnih i 185 kilometara lokalnih puteva. Elektrodistributivna mreža obuhvata svako naselje (a zar bi i smelo da bude drugačije u opštini u kojoj nastaje više od polovine ukupno proizvedene električne energije u Srbiji?).

Obrenovac: fotografski zapisi
Miladin Čolaković, Nenad Radojičić, Galina Perišić
2004. godina

Comments

comments